Na konferenciji je jasno istaknuta potreba za daljim zakonskim izmjenama, zalaganjem za donošenje novih zakona koji se odnose na hidroenergetske projekte i unapređenjem postojećih poput Zakona o koncesijama. Nažalost, u zemlji još uvijek postoji sistematsko isključivanje javnosti iz odlučivanja, dok se rijeke uništavaju izgradnjom malih hidroelektrana.
“Primarni problem izgradnje malih hidroelektrana je to što institucije ne uključuju građane u ranim fazama procesa donošenja odluka. Ljudi se obično informišu o hidroenergetskim projektima kada su koncesije već dodijeljene, što je kasno”, kaže Jelena Ivanić iz Centra za životnu sredinu.
Govornici su se složili da djelimični uspjesi postignuti u oblasti zaštite rijeka u posljednje tri godine korespondiraju sa ciljevima Deklaracije o zaštiti rijeka zapadnog Balkana. Što se tiče pravnih pitanja, naveli su nove zakone o električnoj energiji u Federaciji Bosne i Hercegovine, te zakon o obnovljivim izvorima energije u Republici Srpskoj. Na lokalnom nivou, uspješna saradnja sa gradonačelnicima je počela jer se već 21 opština pridružila inicijativi „Opštine bez brana“ i time se obavezala da neće izdavati nikakvu koncesiju ili dozvolu za izgradnju malih hidroelektrana na teritoriji opštine bez prethodnih konsultacije sa građanima.
Učesnici su naveli i prijedlog novog zakona o građanskoj inicijativi i zaštiti građana i aktivista Kantona Sarajevo. Ako se usvoji, ovo bi mogao biti primjer dobre prakse za inspiraciju drugih kantona da usvoje sličan akt. “Nedavni slučaj Sunčice Kovačević i Sare Tuševljak, mladih aktivistica koje je tužio belgijski investitor koji planira graditi hidroelektrane na Kasindolskoj rijeci, potvrđuje da su nam potrebni novi alati za zaštitu aktivista od zastrašivanja. U suprotnom, kompanije zainteresovane za hidroenergetske projekte nastaviće da ih maltretiraju”, objasnila je Zuzana Vachunova iz češke nevladine organizacije Arnika, koja je bila koorganizator konferencije.
Posljednjeg dana održan je panel o budućnosti energetike na Zapadnom Balkanu. Prema riječima stručnjaka Damira Miljevića, zemlja ima dovoljno potencijala da svoje potrebe zadovolji obnovljivim izvorima iz sunca i vjetra. Panelisti su takođe istakli potrebu za novim i transparentnim pravilima u nacrtu novog zakona o obnovljivim izvorima energije u Federaciji Bosne i Hercegovine, kao i potrebom da se omogući učešće građanima u proizvodnji energije iz obnovljivigh izvora.
Sa ciljem potpune zabrane izgradnje hidroelektrana i prestanka uništavanja rijeke BiH, člance Koalicije će u narednom periodu inicirati izmjenu sljedećih zakona: Zakon o koncesijama, Zakon o vodama, Zakon o zastiti okolisa/zivotne sredine, Zakon o prostornom uredjenju, Zakon o obnovljivim izvorima energije FbiH.
[1] Konferenciju “oslobodi rijeke 2022” organizovali su Koalicija za zaštitu rijeka Bosne i Hercegovine, Centar za zivotnu sredinu i Arnika (Češka) u saradnji sa ACT fondacijom (BiH) uz finansijsku podršku Programa za promociju tranzicije Ministarstva vanjskih poslova Češke Republike i Fondacije Heinrich Böll.
